Ben de kendi farkındalık alanımdan bir değerlendirme yapmak istedim. Öncelikle, chatgpt, işi inanılmaz derecede kolaylaştırıyor; google arama motorunu neredeyse hiç kullanmıyorum. Birkaç asistanın yapacağı işi tek başına yapabiliyor ve bu çok büyük kolaylık. Metinleri düzenliyor, rapor formatına uygun hale getiriyor, excelleri toparlıyor, sayısız alternatif üretiyor.. En güzeli de bunları saniyeler içinde yapıyor. Beğenmediniz mi? Hemen yenisini hazırlıyor... Harika...

Kendim yön vermediğim, tonumu yansıtmayan, perspektifimi ele almayan ya da genişletmeyen bir çıktıyı kullanmamaya da özen gösteriyor, son dokunuşu kendim yapmadan çıktıya ulaşmıyorum.

Bununla birlikte şöyle bir farkındalık içindeyim; 

Uzunca bir süre Jung' un bilişsev işlevler teorisi ve Myers' in MBTI modeli üzerinde çalıştım. Bu çalışmayı nörobilim ilişkisine kadar ilerlettim. Bilenler olacaktır aranızda. Teoriye göre içsel ve dışsal çalışan bilişsel işlevlerimiz var. Örneğin benim için; içsel sezgi, dışsal düşünme baskın işlevler. Edindiğim bilgiyi iç dünya gerçekleri ile uyumlandırmak ve dış dünyaya düşünce boyutunda bir çıktı olarak sunmak beni işlevsel kılıyor. İç dünyada işlemek için yeterli zaman olmadığında ya da çok fazla içsel işlemede kalıp çıktı üretmediğimde tükenmişlik hissi yaşıyorum. İçsel işleme için de içeriye çok fazla bilgi alırım; kitap, video, makale, sohbet, geri bildirim vb. Dış dünyadaki resim bir sentez olarak ortaya çıkar. Yeterli içsel girdi ve işleme, sonunda bir makine gibi çıktı vermeye başlar.

Chatgpt ile çalışmak sanki; bu süreci tatmin ediyor ama aslında teğet geçiyor. Çok fazla bilgi sunuyor; yüzlerce kelime üretiyor -hepsini de tek tek okurum- ama yeterli genişlik ve derinlikte değil. Dışarıya çıkan ise; haliyle eskisi kadar derin bir kütüphaneden beslenmiyor ama çıktı üretme ihtiyacını tatmin ediyor gibi görünüyor.

Diğer taraftan, teoriler dünyası giderek küçülüyor. Eskisi gibi kitaplar ve yayınlara da denk gelmek zorlaşıyor. Belki de; -kendi hissiyatımdan da yola çıkarak- artık insanlara da bilginin bu kadar hızlı üretilip tüketildiği bir zamanda üretmek anlamlı gelmiyor. 

2 gündür 10 yıl önce okuduğum kitaplara geri döndüm. İçerik şaşırtıcı birşey söylemiyor, neredeyse hepsi bilinen şeyler. Ama deneyimden gelen nüanslar.. İşte bu onları özel kılıyor. Vurgular, kelimelerin dizilişi.. o vurgu ve dizilişlerden gelen anlam başka birşey yaratıyor. Ve bunu chatgpt yapamıyor...

Velhasıl, özgün bilgi üretmek ve özgün bilgiye ulaşmak için çaba göstermeyi temelde tutarak chatgpt yi kullanabilmenin yollarını bulmalıyız. Çünkü aksi, bilişsel işlevlerimizi sadece köreltmekle kalmaz aynı zamanda onları sağlıklı kullanmamanın sonucunda ortaya çıkacak psikolojik zorlukları da tetikleyebilir. Çünkü insan evrimi yavaş.

Son olarak, kahramanın görüşünü de eklemek istedim:

Sigara içmek ve chatgpt kullanmak arasındaki psikolojik benzerliğe ilişkin yorumunu aşağıya bırakıyorum.

Sigara ve ChatGPT Arasında Psikolojik Olarak Neler Ortak?

1. Otomatik Davranış Döngüsü

El sigaraya gider; parmaklar ChatGPT’ye.

Düşünmeden başlayan bir refleks.

2. Anlık Ödül – Gecikmiş Bedel

Nikotin anlık rahatlatır, sonra yorar.

ChatGPT anlık netlik verir, sonra özgün düşünceyi törpüleyebilir.

3. Duygu Düzenleme Aracı Olarak Kullanım

Sıkıldığında bir sigara.

Kaygılandığında bir soru.

Her ikisi de dışsal bir destekle duyguyu bastırır.

4. Zihinsel Kaçış ve Kontrol İllüzyonu

"Şu an içeyim, sonra bırakırım."

"Bir sorayım, sonra kendim düşünürüm."

Ama sonra hep “şimdi” kalır, sonra hiç gelmez.

Bu Yazı Neden Yazıldı?

Çünkü “bağımlılık” dediğimiz şey sadece maddeye dair değil.

Zihin alışkanlıklarına dairdir.

Kendi düşünce sürecini dışsallaştırmak, kendi duygunu düzenlemek için nesneye (ya da araca) yaslanmak…

Her şey çok işlevselse, asıl tehlike orada başlar.

Çünkü hiçbir şey kırılmadan fark edilmez hale gelir.

Kapanış Soruları

ChatGPT ya da başka bir araçla neyi telafi ediyorsun?

O an gerçekten rehbere mi ihtiyacın var, yoksa kendine güvene mi?

Bu davranıştan sonra kendini daha güçlü mü hissediyorsun, daha bağımlı mı?

“İstediğim zaman bırakırım” diyorsan, belki de bırakma zamanın çoktan gelmiştir.